Polecany artykuł:
Wojska niemieckie wkroczyły do Łodzi 8 września 1939 r. Władze okupacyjne od razu rozpoczęły akcję prześladowania i terroryzowania ludności żydowskiej. Pierwszymi represjami, które zaczęły obowiązywać w Łodzi, były zarządzenia mówiące o ograniczeniu obrotu pieniężnego oraz zabraniające prowadzenia handlu towarami skórzanymi i włókienniczym. Kolejny dokument nakazywał Żydom oznakowanie wszystkich sklepów, fabryk widocznymi szyldami, informującymi o pochodzeniu i narodowości właściciela. Wprowadzono także nakaz noszenia na prawym ramieniu opaski szerokości 10 cm koloru żółtego. Potem zastąpiono nakaz noszenia opasek obowiązkiem noszenia żółtej gwiazdy Dawida na piersi oraz na plecach.
Żydów obowiązywał także zakaz poruszania się po jednej z głównych ulic miasta – ul. Piotrkowskiej, której nazwę zmieniono na Adolf Hitler Straße. Zakazano im prowadzenia handlu, Zabroniono im również spacerowania w parkach, korzystania ze środków komunikacji miejskiej. Wszyscy Żydzi, którzy dotąd byli zatrudnieni w przedsiębiorstwach „aryjskich”, zostali zwolnieni. Niemcy stopniowo dążyli do zniszczenia wszelkich przejawów obecności Żydów w mieście.
Getto na Bałutach
8 lutego 1940 r. na łamach gazety „Lodscher Zeitung” ukazało się zarządzenie prezydenta policji Johanna Schäfera o utworzeniu w mieście wydzielonej dzielnicy mieszkaniowej dla Żydów. Do zarządzenia dołączono również szczegółowy plan tego obszaru. Na miejsce tej dzielnicy Niemcy wybrali najbardziej zaniedbaną część północnej Łodzi, tj. Bałuty oraz Stare Miasto. Jej obszar wynosił 4,13 km2.
Granice getta wyznaczały następujące ulice: Goplańska, Żurawia, Stefana, Okopowa, Czarneckiego, Sukiennicza, Marysińska, Inflancka, następnie wzdłuż muru cmentarza żydowskiego, dalej ulice Bracka, Przemysłowa, Środkowa, Głowacka, Brzezińska, Oblęgorska, Chłodna, Smugowa, Nad Łódką, Stodolniana, Podrzeczna, Drewnowska, Majowa, Wrześnieńska, Piwna, Urzędnicza, do Zgierskiej i Goplańskiej.
Drewniane mosty nad Zgierską, Lutomierską i Limanowskiego
Z granic getta zostały wydzielone ulice Zgierska i Limanowskiego, co spowodowało podzielenie tego obszaru na trzy części. Z początku mieszkańcy przechodzili z jednej części do drugiej przez specjalne bramy otwierane jedynie w określonych godzinach. W późniejszym czasie postanowiono o budowie trzech drewnianych mostów nad ulicami Zgierską przy ul. Podrzecznej, Lutomierską oraz Limanowskiego przy ul. Masarskiej.
i
13 października 1939r. Niemcy powołali urząd przełożonego Starszeństwa Żydów (Der Älteste der Juden in Litzmannstadt Ghetto), wybierając na to stanowisko Chaima Mordechaja Rumkowskiego. Jego zadaniem było wypełnianie wszystkich poleceń niemieckich zwierzchników. Był łącznikiem między światem aryjskim a Żydami z łódzkiego getta.
Litzmannstadt Ghetto najbardziej strzeżone getto
Niemcy, decydując się na usytuowanie getta właśnie na Bałutach, pozbawionych kanałów kanalizacyjnych, ucięli ewentualne próby przedostania się Żydów na stronę aryjską. Poza tym Łódź zamieszkiwała ponad 70-tysięczna mniejszość niemiecka, która była lojalna wobec nowych władz. Wszystkie te czynniki złożyły się na to, że Litzmannstadt Ghetto było szczelniejsze i lepiej strzeżone od pozostałych gett utworzonych przez III Rzeszę na terenie Generalnej Guberni. Odbiło się to tragicznie na życiu jego mieszkańców, ponieważ prawie całkowicie uniemożliwiło szmugiel żywności i lekarstw. W chwili zamknięcia getta w jego granicach stłoczono 160 320 Żydów, z czego 153 849 stanowili obywatele Łodzi.
30 kwietnia 1940 r. ostatecznie zamknięto granice getta. Żydzi byli poniżani, obdzierani z resztek godności, pozbawieni mienia, wyniszczani głodem, chorobami oraz niewolniczą pracą.
Transport Żydów do Auschwitz
Pierwszy transport Żydów odjechał do Auschwitz 23 czerwca 1944 r. Odjeżdżającym wmawiano, że jadą w głąb III Rzeszy. Tak naprawdę ten pierwszy oraz następne transporty trafiały do komór gazowych obozu Auschwitz - Birkenau. 15 lipca akcję wysiedlania wstrzymano, jednak w dzień wybuchu powstania warszawskiego wznowiono. Ci, którzy nie zgłosili się do punktów zbornych, byli poszukiwani i siłą doprowadzani. Jeśli nie udało się ich złapać, brano w zastępstwie kogoś innego. Przedostatnim transportem tj., 28 sierpnia 1944r. odjechał wraz z rodziną i innymi mieszkańcami getta sam Mordechaj Chaim Rumkowski. Do 29 sierpnia 1944r. naziści wywieźli z getta ponad 72 tys. ludzi. Większość z nich nigdy nie wróciła... Według różnych źródeł z getta ocalało jedynie od 7 do 13 tys. osób.
Historię Litzmannstadt Ghetto przygotowała:
Justyna Tomaszewska - przewodnik po Łodzi, pracuje w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, od czterech lat prowadzi bloga Kolorek z Łodzi, na którym opisuje ciekawostki o mieście dla dzieci i ich rodziców, udowadniając, że Łódź to piękne i ciekawe miasto.
